Το ΠΑ.ΣΟ.Κ και ο Γιώργος

Στην πατρίδα μας, ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, η ένnοια του διπόλου, της αντιπαράθεσης μεταξύ δύο εξίσου ισχυρών μερών τα οποία ανταγωνίζονται για την κυριαρχία σε έναν συγκεκριμένο τομέα, καταλαμβάνει κεντρική θέση στην αξιακή κλίμακα μεσω της οποίας οι κάτοικοι αυτής της χώρας αντιλαμβάνονται, ερμηνεύουν και αξιολογούν καταστάσεις που διαδραματίζονται σε ποικίλους κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους. Έίναι τουλάχιστον αξιον λόγου και περαιτέρω κοινωνικής, πολιτικής και , ίσως, ψυχολογικής ανάλυσης το γεγονός ότι οι Έλληνες τείνουν να συσπειρώνονται πίσω από έναν από τους δύο κυριάρχους πόλους στην πλειονότητα των κοινωνικών και πολιτικών εκδηλώσεων τους. Η δήλωση κορυφαίου στελέχους της αξιωματικής αντιπολίτευσης ότι η αντιπαράθεση Γ. Παπανδρέου και Ε. Βενιζέλου για την αρχηγία του ΠΑ.ΣΟ.Κ δεν θα πρέπει να διεξαχθεί “με ποδοσφαιρικούς όρους” αποτελεί ίσως την καλύτερη επιβεβαίωση για τον ισχυρισμό που διατυπώθηκε παραπάνω.Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα.. Δεξια-Αριστερά, σοσιαλισμός-νεοφιλελευθερισμός, ΝΔ-ΠΑ.ΣΟ.Κ,ΗΠΑ-ΕΣΣΔ, Καραμανλής –Παπανδρέου,Ολυμπιακός-Παναθηναϊκος.Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι άνωθεν αναφερθέντες διπολικοί συσχετισμοί δίχασαν και συνεχίζουν να διχάζουν γενιές νεοελλήνων. Είναι σημαντικό όσο και ελπιδοφόρο, σε αυτό το πλαίσιο, ότι ο δικομματισμός, η εκφανση του διπολισμού στο ελληνικό πολιτικό σύστημα η οποία ενδελεχώς καλλιεργήθηκε και εκτράφηκε μετά την Μεταπολίτευση, έδειξε να αποδυναμώνεται. Οι επιφυλάξεις που διατηρώ σχετικά με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της “στροφής προς τα αριστερά” (όπως αυτή βαφτίστηκε πρόχειρα όσο και βεβιασμένα από τα ελληνικά media) ελπίζω να διαψευστούν. Σε κάθε περίπτωση η σαφής άνοδος της εκλογικής δύναμικής τόσο του ΚΚΕ όσο και του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστερά καταδεικνύουν την ύπαρξη κοινωνικών ομάδων που επιζητούν την διαφυγή από την δικομμάτική αντιπαράθεση η οποία έχει απωλέσει τόσο την σημασία της όσο και την σκοπιμότητα την οποία ενδεχομένως είχε πριν μερικά χρόνια.

Στην χώρα που είναι ερωτευμένη με την διπολική ερμηνεία και συλλογιστική, ένα κόμμα της δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Οι έντονες εσωκομματικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στους κόλπους της “δημοκρατικής παράταξης” έχουν έναν έντονα διπολικό χαρακτήρα.Η ,αναμενόμενη από πολλούς παροικούντες την πράσινη Ιερουσαλήμ, ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 16^ης Σεπτεμβρίου παρείχε τις ιδανικές συνθήκες προκειμένουν να προβληθεί και εξωτερικευθεί ένας υποβόσκων προβληματισμός όσον αφορά την ηγεσία της παράταξης. Ο βασικός άξονας επί του οποίου κινείται ο εν λόγω προβληματισμός είναι το ερώτημα “ποιος αρχηγός μπορεί να οδηγήσει το κόμμα στην νίκη στις επόμενες εθνικές εκλογές όποτε και αν αυτές γίνουν¨.Ο Ευαγγελός Βενιζέλος έσπευσε το βράδυ των εκλογών (οργισμένα και άκομψα) να καταστήσει σαφώς ότι θα αποτελέσει τον έταιρο πόλο όσο αφορά την διεκδίκηση της αρχηγίας του κόμματος. Τόσο ο χρόνος όσο και η τοποθεσία των δηλώσεων του εκείνο το βράδυ παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από σημειολογικής άποψης καθότι φανερώνουν, αν μη τι άλλο, τις βλέψεις του όσο και την ταχύτητα με την οποία επιθυμεί να τις πραγματώσει. Απέναντι του ο συνταγματολόγος από την συμπρωτεούσα θα βρει τον πρόεδρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ και υιο του ιδρυτή του.Σε αυτή την πρώτη συμβολή μου στο “Leftovers” θα ασχοληθώ με τον Γεώργιο Παπανδρέου επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μου στα χαρακτηριστικά του, στην μεταβολή τους κατά τα τρία χρόνια που έχει διανύσει ως αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ όπως και τις προοπτικές του για το μέλλον.

Το “παιδί της Αλλαγής’’ αφενός δεν ήταν ο άφθαρτος πολιτικός αφετέρου δεν διεκδίκησε την προεδρία του ΠΑ.ΣΟ.Κ μέσα από τις διαδικασίες που προβλέπει το καταστατικό του κόμματος. Ήταν μέλος των κυβερνήσεων του Κώστα Σημίτη (1996-2000,2000-2004) ως εκ τούτου επωμίστηκε μέρος της ευθύνης για όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά που τις στιγμάτισαν, ακόμη και αυτά για τα οποία πιθανόν να μην είχε ουδεμία γνώση πόσω μάλλον ανάμειξη. Σε ότι αφορά την αναρρίχηση του στην ηγεσία του κόμματος πολλά έχουν γραφτεί για την συνάντηση Σημίτη-Παπανδρέου εκείνο τον Μάρτιο και το περιβόητο “δαχτυλίδι της διαδοχής”. Είναι γεγονός πάντως ότι οι εσωκομματικές διαδικασίες παρακάμφθηκαν με εξόφθαλμο όσο και προκλητικό τρόπο.Στο ερώτημα γιατί το γεγονός ότι η ηγεσία του Κινήματος ουσιαστικά μεταβιβάστηκε από τον πρώην Πρωθυπουργό στον Γ. Παπανδρέου δεν προκάλεσε οξείες αντιδράσεις με δεδομένο τον αντιδημοκρατικό της χαρακτήρα (η διαδικασία εκλογής από την βάση του ΠΑ.ΣΟ.Κ την οποία οργάνωσε ως αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ μόνο ως νομιμοιοποιητικό μανδύας κενός περιεχομένου μπορεί να εκληφθεί) είναι δυνατόν να απαντηθεί μόνο με όρους συσχετισμών εντός του κόμματος, της χρονικής διάρκειας κατά την οποία η “μεταβίβαση” έλαβε χώρα και τελευταίο άλλα όχι ελλάσων του ονόματικού συμβολισμού του ονόματος που φέρει ο Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Η ανάληψη της ηγεσία του κόμματος από τον υιό του ιδρυτή του ΠΑ.ΣΟ.Κ έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την κοινωνική βάση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Το σύνολο των μετρήσεων της κοινής γνώμης, κατά την εν λόγω περίοδο κατεδεύκνυε εκτός του θεαματικού κλεισίματος της ψαλίδας μεταξύ των δύο κομμάτων, μια γεωμετρικού χαρακτήρα μεγέθυνση της συσπείρωσης των ψηφοφόρων του, τότε κυβερνώντος, κόμματος. Το τέχνασμα του εκσυγχρονιστή Κώστα Σημίτη έδειχνε να πετυχαίνει όμως η κληρονομιά της 20ετούς διακυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ ήταν δυσβάσταχτη ακόμη και για έναν Παπανδρέου. Ο ασφυκτικός εναγκαλισμός του κράτους από το κόμμα, ο προκλητικός πλουτισμός παντώς είδους κρατικοδίαιτων αξιωματούχων και συνδικαλιστών,η διάχυτη αλαζονεία και τα οικονομικά σκάνδαλα δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπιστούν επικοινωνιακά σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Η ήττα αντιμετωπίστηκε ως το φυσιολογικό και αναμενόμενο εκλογικό ράπισμα σε ένα κόμμα ράθυμο, κουρασμένο και διαβρωμένο από την μακρόχρονη νομή της εξουσίας. Αυτή ήταν και η λογική πίσω από την οποία η εν λόγω ήττα δεν αποδόθηκε στον Γ.Παπανδρεόυ αλλά στην οκταετία που στιγμάτισε ο Κώστας Σημίτης και οι κυβερνήσεις του. Η εμπιστοσύνη στον νέο ηγέτη του Κόμματος δεν ισοδυναμούσε με λευκή επιταγή παρά τον πανηγυρικό χαρακτήρα με τον οποία οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ ουσιαστηκά επικύρωσαν την διάδοχη κατάσταση.Συνοδευόταν από εντονότατες παραινέσει για αλλαγές που θα έκαναν το ΠΑ.ΣΟ.Κ πλειοψηφικό ρεύμα. Το ‘’ Γίωργο αλλαξέ τα όλα” δεν ήταν απλά ένα σύνθημα που εμπνεύστηκαν και επέβαλλαν κομματάρχες από τις τοπικές οργανώσεις του κόμματος. Αντικατόπτριζε την απαίτηση της κοινωνικής βάσης του ΠΑΣΟΚ και όσον πιστεύουν σε μια σύγχρονη κεντροαριστερή εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης για διαρθωτικές αλλαγές στο κόμμα αλλά και προγραμματική μετατόπιση του Κινήματος προς τις αξίες και τις ρίζες του. Στηριζόταν στην δυναμική που εξασφάλιζε στον Γιώργο Παπανδρέου όχι μόνο η οικογενειακή του παράδοση αλλά και η στήριξη που θα απολάμβανε από τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ σε αυτή την προσπάθεια ανασύνταξης και ανασυγκρότησης.

Δυστυχώς το σύνθημα δεν έγινε πράξη. Ο Γ.Παπανδρέου επιδεικνύοντας έλλειψη πολιτικής βούλησης και ενός συκγροτημένου σχεδίου για την περαιτέρω πορεία δεν εξασφάλισε στο ΠΑΣΟΚ τις συνθήκες οι οποίες θα του επέτρεπαν να διεκδικήσει με αξιώσεις την πρωθυπουργία. Εγκλωβίστηκε στην λογική των συσχετισμών και των ισορροπιών μεταξύ των στελεχών αποτυγχάνοντας παράλληλα να εμφυσήσει ενότητα και σύμπνοια κατά την πρώτη περίοδο, μετά από πολλά χρόνια, που το κόμμα ήταν στα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Οι οργανωτικές μεταρρυθμίσεις που επιχείρησε οδήγησαν σε αυτό που στελέχη του ΠΑ.ΣΟ.Κ έχουν αποκαλέσει επικριτικά ‘κόμμα-χυλό”. H έμφαση σε έννοιες όπως η συμμετοχική δημοκρατία, η κοινωνία των πολιτών, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση παρότι καλοδεχούμενη δεν ήταν δυνατόν να έχει χειροπιαστό αποτέλεσμα σε μια χώρα οπου ο πολιτικός λόγος εκφέρεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στα media (με προφανείς επιπτώσεις στην σοβαρότητα του) και της οποίας οι πολίτες έχουν εθιστεί στην ανέξοδη παροχολογία.Δεν αξιολογώ αρνητικά τα χαρακτηριστικά του προέδρου (μέχρι νεωτέρας του ΠΑΣΟΚ). Τουναντίον, θεωρώ ότι η ηπιότητα και η ηρεμία που αναδύονται από τον πολιτικό του λόγο και την εν γένει πολιτική του δραστηριότητα όλο αυτό το διάστημα είναι θετικά για το πολιτικό μας σύστημα. Είναι αυτός ακριβώς ο λόγος που η απόπειρα του να παίξει τις νότες του σκληρού ροκ μόνο μηδιάματα προκαλεί. Το ύφος του Γ. Παπανδρέου είναι εκ διαμέτρου αντίθετου από εκείνο που συνήθιζε να χρησιμοποιεί πολιτικά ο Κώστας Λαλιώτης προκειμένου να ερεθίζει τα αντιδεξιά αντανακλαστικά του εκλογικού σώματος και να συσπείρωνει το κόμμα. Πέρα από το γεγονός ότι τέτοιες διχαστικές τακτικές τείνουν να απωλέσουν την αποτελεσματικότητα τους (όπως έδειξαν οι πρόσφατες εκλογές), ο Γ. Παπανδρέου δεν μπορεί να ανταποκριθεί επικοινωνιακά στις ανάγκες του σκληρού ροκ. Μια σκανδιναβικού τύπου δημοκρατία, με έντονα τα στοιχεία της διαβούλευσης και της συναίνεσης θα ήταν θεωρώ το ιδάνικο πολιτικό περιβάλλον για τον πρόεδρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Η Ελληνική Δημοκρατία δεν αποτελεί ένα τέτοιο περιβάλλον.

Ποιο είναι το μέλλον λοιπόν του Γ. Παπανδρέου όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ?

Είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι στην μάχη για την διαδοχή η οποία ξεκίνησε και τυπικά από με την συνεδριάση του Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ την περασμένη Πέμπτη ο Γ.Παπανδρέου μεινονεκτεί. Έχοντας υποστεί διαδοχικές ήττες, τόσο στις ενδιάμεσες ευρωεκλογές και τις δημοτικές-νομαρχιακές εκλογές όσο και στις εθνικές εκλογές, είναι προφανές ότι δεν είναι ο Παπανδρέου του 2004. Είναι αποδυναμωμένος πολιτικα τόσο εσωκομματικά όσο και από την αδυναμία του να ανταγωνιστεί ουσιαστικά τον Κώστα Καραμανλή σε ότι αφορά την ποιοτική αξιολόγηση της κοινής γνώμης. Τα MME που παραδοσιακά πρόσκεινται στον χώρο του ΠΑΣΟΚ επιχειρησαν αμέσως μετά τις εκλογές να επιβάλλουν την παραίτηση του ενώ ο έταιρος διεκδικητής της προεδρίας του κόμματος διατυμπάνισε δίχως δισταγμό η την παραμικρή αυτοσυγκράτηση ότι “είμαι παρών”. Παραδόξως απέναντι σε όλα αυτά ο Γ. Παπανδρέου δεν θα πρέπει να θεωρείται καμμένο χαρτί για δύο λόγους. Αφενός απολαμβάνει της υποστήριξης η έστω ανοχής σημαινόντων στελεχών. Ο Χάρης Καστανίδης, κοινοβουλετικός εκπρόσωπος του Κόμματος,ο Δημήτρης Ρέππας, ο Θ. Πάγκαλος, η Άννα Διαμαντοπούλου θεωρούνται ότι στηρίζουν τον Γιώργο η ότι τουλάχιστον δεν θα προσχωρήσουν στο στρατόπεδο Βενιζέλου. Αφετέρου ο Ε. Βενιζέλος προχώρησε σε βεβιασμένες και ατυχείς επικοινωνιακά κινήσεις που μπορεί να ανατρέψουν το διαφαινόμενο ως ρεύμα προς την αναληψη της αρχηγίας. Οι δηλώσεις του το βράδυ των εκλογών στο Ζ άππειο, η συνάντηση του με τον Κώστα Σημίτη και η παραίνεση του να αποτελέσει τον εγγυητή της ενότητας του κόμματος και η εντατικότητα που επιχείρησε να επιβάλει στον προγραμματισμό των διεργασιών για την ανάδειξη του αρχηγού είναι στοιχεία που θεωρώ ότι αποξένωσαν μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του κινήματος, ακόμη και αυτών που τον θεωρούσαν ( όχι άδικα τον φυσικό διάδοχο του Γ. Παπανδρέου. Σε αναμονή του τρίτου πόλου η μάχη για την ηγεσία στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αναμένεται άκρως ενδιαφέρουσα…Ίδωμεν..